Czy warto stosować psychobiotyki u osób uzależnionych od alkoholu?

napisany przez Dr Natasza Staniak

Od kilku lat wiemy już, że to co się dzieje w jelitach ma ogromny wpływ na funkcjonowanie mózgu. Mikrobiota jelitowa jest w stanie wpływać na reakcje emocjonalne i samopoczucie ludzi (więcej na ten temat przeczytasz tutaj). A jak wygląda sytuacja z uzależnieniami? Czy mikrobiota oddziałuje na rozwój i przebieg choroby alkoholowej? Czy stosując takie metody modyfikacji mikrobioty jak podawanie psychobiotyków można ułatwić wychodzenie z nałogu?

Alkohol zmienia skład mikrobioty jelitowej

Niewątpliwie istnieje związek między regularnym piciem alkoholu a zmianami w składzie mikrobioty jelitowej. U alkoholików mikrobiota jelitowa jest taksonomicznie zubożała. Spada ilość bakterii z rodzaju Fecalibacterium i gatunku Akermansia muciniphila, które mają działanie prozdrowotne i chronią przed chorobami przewodu pokarmowego. Mniej jest również bakterii produkujących tak zwane krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe. Najważniejszy z nich jest maślan, ponieważ regeneruje on i odżywia śluzówkę jelit. Badania wykazały, że kał alkoholików zawiera znacznie mniej maślanu niż u osób niepijących. Obserwuje się za to zwiększoną ilość bakterii potencjalnie patogennych z rodzin Enterobacteriaceae i Streptococcaceae oraz grzybów Candida. Takie niekorzystne dla gospodarza zachwianie równowagi między mikrobami zasiedlającymi jelito, określa się mianem dysbiozy.

Alkohol uszkadza barierę jelitową

Stałe spożywanie alkoholu nie tylko zmienia mikrobiotę jelitową ale i uszkadza barierę jelitową. Do rozszczelnienia bariery jelitowej dochodzi już po 2 tygodniach ciągłego picia, co wykazano w badaniach na zwierzętach. Po miesiącu alkoholizowania gryzoni, dochodzi już do endotoksemi, świadczącej o tym że bariera jelitowa przestaje spełniać swoje funkcje. Zmiany w błonie śluzowej jelit, porównywalne są przez naukowców do tych, które obserwuje się u pacjentów z nieleczoną celiakią. Do krwi dostają się wówczas metabolity i toksyny bakteryjne, a nawet całe bakterie.

Ponieważ jelito jest bezpośrednio skomunikowane z wątrobą żyłą wrotną, około 70 % tego co wchłaniamy z jelit, trafia najpierw do wątroby. Przedostające się przez barierę jelitową bakterie i ich metabolity powodują aktywację układu immunologicznego oraz wydzielenie cytokin prozapalnych. Ten stan zapalny dotyczy niestety nie tylko wątroby.

Dysbioza i uszkodzona bariera jelitowa są przyczyną neurozapalenia

Najnowsze badania pokazują, że u pacjentów z chorobą alkoholową i uszkodzeniami wątroby mamy do czynienia z przewlekłym, wywołanym piciem alkoholu, ogólnoustrojowym stanem zapalnym. Przyczynia się to do rozwoju neurozapalenia w obrębie mikrogleju i astrocytów. Tego typu stan zapalny w obrębie mózgu uważany jest za ważne podłoże rozwoju zaburzeń lękowych i depresyjnych, które potęgują problem alkoholizmu i znacząco utrudniają wyjście z uzależnienia. Badania wyraźnie wskazują na to, że zwiększona przepuszczalność jelit u alkoholików, związana jest zarówno z natężeniem lęku, depresji, jak i z zaburzeniami interakcji społecznych oraz z głodem alkoholowym.

Neurozapalenie a problemy z zachowaniem abstynencji

Uzależnienie alkoholowe jest bardzo trudne do leczenia i tylko 20-40% alkoholików udaje się utrzymać abstynencję.

Osoby uzależnione mają świadomość jak duży wpływ dla powodzenia terapii ma stan psychiczny w jakim się znajdują. Terapeuci uzależnień podkreślają, że trzeba unikać złych emocji, lęku, przygnębienia, złości, uczucia samotności. Depresja niejednokrotnie wyprzedza rozwój alkoholizmu i dotknięte nią osoby na początku często sięgają po alkohol, aby poradzić sobie z obniżonym nastrojem. Z czasem prowadzi to do rozwoju uzależnienia. Z kolei indukowana alkoholem zwiększona przepuszczalność jelit i endotoksemia poprzez promowanie neurozapalenia, sprzyja rozwojowi depresji oraz wzmacnia tendencję do picia. Mamy więc tu w pewnym sensie do czynienia z mechanizmem błędnego koła.

Przeszczep stolca

Okazuje się, że modyfikacja składu mikrobioty jelitowej może być użyteczna dla osób borykających się z uzależnieniem. Jedną z metod modyfikacji mikrobioty jelitowej jest przeszczep stolca. Jest to, najczęściej, doodbytnicze podanie zhomogenizowanego stolca zawierającego mikrobiotę jelitową pobraną od zdrowego dawcy. W doświadczeniach przeprowadzonych na zwierzętach, u których w warunkach laboratoryjnych wywołano uzależnienie, wykonanie przeszczepu stolca od zdrowych osób, zmniejszyło reakcje lękowe i depresyjne uzależnionych zwierząt.

W 2021 roku, w czasopiśmie Hepatology opublikowano pracę, w której dokonano przeszczepu stolca pobranego od zdrowych osób i wzbogaconego prozdrowotnymi bakteriami do jelit alkoholików. Badanie to było kontrolowane placebo.

W 15 dniu po przeszczepie nastąpiło znaczące zmniejszenie głodu alkoholowego u 90 % osób, które otrzymały przeszczep stolca i tylko u 30 % osób, które otrzymały placebo. Jednocześnie zauważono w grupie ze zmodyfikowaną mikrobiotą jelitową, znaczący wzrost wytwarzania krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, warunkujących regenerację śluzówki jelit.

Probiotyki a choroba alkoholowa

Mikrobiotę jelitową można również zmieniać podając odpowiednio długo określone probiotyki. Podawanie alkoholikom probiotyków może mieć na celu ochronę wątroby, poprzez wpływ na oś jelitowo-wątrobową (zostanie to omówione w osobnym wpisie) lub ułatwianie wyjścia z uzależnienia, poprzez wpływ na oś mózgowo-jelitową.

Probiotyki oddziałujące na oś mózgowo-jelitową i regulujące poziom stresu i nastrój nazywamy psychobiotykami. Tego typu działanie mają tylko niektóre szczepy probiotyków. W publikacji Qin i współpracowników z 2021 roku, wymieniono psychobiotyki, które mogą być potencjalnie użyteczne w regulacji osi mózgowo-jelitowej dla osób zmagających się z problemem alkoholizmu.

Są to Lactobacillus rhamnosus GorbachGoldin, Bifidobacterium longum NCC3001 oraz dostępny na polskim rynku psychobiotyk zawierający szczepy Bifidobacterium longum R0175 i Lactobacillus helveticus R0052 .

Pod uwagę może być również brany również szczep Lactobacillus plantarum 299v, dla którego również wykazano korzyści z podawania u osób chorujących na depresję wraz z pozytywnym wpływem na funkcje poznawcze – często zaburzone u alkoholików. Co istotne, Lactobacillus plantarum 299V ma zdolność do zwiększania przez mikrobiotę syntezy maślanu – a to tego korzystnego produktu przemiany bakterii, jak wcześniej wspomniano, brakuje u osób uzależnionych od alkoholu. Zbadano, że podawanie probiotyku Lactobacillus plantarum zwierzętom doświadczalnym, które otrzymywały alkohol, łagodziło neurozapalenie wywołane etanolem.

Badania nad psychobiotykami w alkoholizmie

Koncepcja dotycząca stosowania probiotyków w celu wspierania terapii uzależnień jest nowa i wiele projektów badawczych jest obecnie w toku – na ich wyniki będziemy musieli poczekać.

W przeprowadzonych do tej pory doświadczeniach, naukowcom udało poprawić się u badanych alkoholików funkcje bariery jelitowej, co przełożyło się na zmniejszenie leku, depresji i głodu etanolowego.

Jeśli weźmiemy pod uwagę nawrotowy charakter alkoholizmu, to widzimy że wpływ na objawy psychologiczne związane z dysharmonią osi mózgowo – jelitowej może być znaczący i przynieść potencjalne korzyści terapeutyczne.

Czy probiotyki mogą wyleczyć z alkoholizmu? Niestety nie. Ale mogą być kolejną cegiełką dołożoną do sukcesu abstynencyjnego osoby uzależnionej i wspomóc psychoterapię i farmakoterapię.

Korelacja nasilenia głodu alkoholowego z negatywnymi emocjami, takimi jak lęk i depresja, jest silnie związana z ryzykiem nawrotu choroby. Zmniejszenie ogólnoustrojowego stanu zapalnego może poprawić samopoczucie psychiczne i pomóc utrzymać abstynencję.

Połączenie takich metod leczenia, jak modyfikacja mikrobioty jelitowej i suplementacja witaminy B1 (więcej na temat wit. B1 przeczytasz tutaj), z obecnie stosowanymi farmakologicznymi metodami leczenia uzależnienia od alkoholu może przynieść potencjalne korzyści w walce z nałogiem.

LITERATURA:

Bajaj JS, Gavis EA, Fagan A, Wade JB, Thacker LR, Fuchs M, Patel S, Davis B, Meador J, Puri P, Sikaroodi M, Gillevet PM. A Randomized Clinical Trial of Fecal Microbiota Transplant for Alcohol Use Disorder. Hepatology. 2021 May;73(5):1688-1700. doi: 10.1002/hep.31496.

Dubinkina VB et al. Links of gut microbiota composition with alcohol dependence syndrome and alcoholic liver disease. Microbiome. 2017 Oct 17;5(1):141. doi: 10.1186/s40168-017-0359-2.

Engen PA, Green SJ, Voigt RM, Forsyth CB, Keshavarzian A. The Gastrointestinal Microbiome: Alcohol Effects on the Composition of Intestinal Microbiota. Alcohol Res. 2015;37(2):223-36.

Gupta H et al. Gut Microbiota at the Intersection of Alcohol, Brain, and the Liver. J Clin Med. 2021 Feb 2;10(3):541. doi: 10.3390/jcm10030541.

Leclercq Set al. The gut microbiota: A new target in the management of alcohol dependence? Alcohol. 2019 Feb;74:105-111. doi: 10.1016/j.alcohol.2018.03.005.

Meroni M et al. Alcohol or Gut Microbiota: Who Is the Guilty? Int J Mol Sci. 2019 Sep 14;20(18):4568. doi: 10.3390/ijms20184568. PMID: 31540133; PMCID: PMC6770333.

Qin C et al. Narrative review on potential role of gut microbiota in certain substance addiction. Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry. 2021 Mar 2;106:110093. doi: 10.1016/j.pnpbp.2020.110093.

Rodriguez-Gonzalez A, Orio L. Microbiota and Alcohol Use Disorder: Are Psychobiotics a Novel Therapeutic Strategy? Curr Pharm Des. 2020;26(20):2426-2437. doi: 10.2174/1381612826666200122153541.

Salavrakos M et al.. Microbiome and substances of abuse. Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry. 2021 Mar 8;105:110113. doi: 10.1016/j.pnpbp.2020.110113.

Shukla PK, Meena AS, Rao R. Prevention and mitigation of alcohol-induced neuroinflammation by Lactobacillus plantarum by an EGF receptor-dependent mechanism. Nutr Neurosci. 2022 Apr;25(4):871-883. doi: 10.1080/1028415X.2020.1819105.

Wang SC et al. Alcohol Addiction, Gut Microbiota, and Alcoholism Treatment: A Review. Int J Mol Sci. 2020 Sep 3;21(17):6413. doi: 10.3390/ijms21176413.

Przeczytaj więcej

2 komentarze

Iwona 21 lipca 2023 - 10:02

Czy są badania które pokazują jaki wpływ na chorobę alkoholową w dorosłym życiu mają ilości przyjmowanych antybiotykow w dzieciństwie?

Odpowiedz
Dr Natasza Staniak 26 lipca 2023 - 12:12

Niestety nie spotkałam się z takimi badaniami, ale ponieważ antybiotykoterapia niekorzystnie wpływa na mikrobiotę i barierę jelitową, zwłaszcza jeśli jest wielokrotnie powtarzana, niestety nie wywiera to korzystnego wpływu. Wiemy, że np wielokrotna antybiotykoterapia, sprzyja otyłości. Z kolei otyłość wywołuje stan zapalny w organizmie, a ten sprzyja obniżonemu nastrojowi i impulsywności, które mogą predysponować do picia alkoholu. Oczywiście zmiany w mikrobiocie są tylko jednym z elementów układanki, składających się na tego typu predyspozycje.

Odpowiedz

Zostaw komentarz

piętnaście − 15 =