Mit na ten temat, powtarzany w środowisku medycznym, farmaceutycznym i dietetycznym, słyszałam wielokrotnie: rzekomo Lactobacillusów nie należy stosować w SIBO lub należy je stosować ostrożnie. Czy ma on jednak uzasadnienie w przeprowadzonych badaniach naukowych? Dlaczego metaanalizy dotyczące SIBO i probiotykoterapii, wykazują zarówno korzystne działanie Bifidobacterii jak i Lactobacillusów? Zanim odpowiemy sobie na zadane pytania, przyjrzyjmy się temu, skąd wzięło się to, w dużej mierze błędne, przekonanie.
Co to właściwie jest SIBO?
SIBO, czyli inaczej przerost bakteryjny, to nadmierne namnożenie się mikrobów w jelicie cienkim. Dotyczy przede wszystkim bakterii patogennych, ale również komensalnych. Ponieważ bakterie z rodzaju Lactobacillus są naturalnymi rezydentami zdrowych jelit, w niektórych przypadkach SIBO, obserwuje się także przerost Lactobacillusów. I to początkowo wzbudzało wątpliwości.
Ilość Lactobacillusów wzrasta też w ubytkach próchniczych.
Podobne dylematy rodził także wzrost liczby bakterii z rodzaju Lactobacillus, obserwowany w ubytkach próchniczych. Okazało się jednak, że to nie one odpowiadają za rozwój próchnicy, tylko bakterie z gatunku Streptococcus mutans. Streptococcusy rozkładając cukier, obniżaja pH w ubytkach, przez co stwarzają dla Lactobacillusów korzystne warunki bytowania. I tylko dlatego jest ich w ubytkach więcej. Ostatecznie okazało się, że Lactobacillusy nie tylko nie wywołują próchnicy, ale i jej zapobiegają (więcej na ten temat przeczytasz tutaj).
Nie tylko sam przerost, ważne są objawy SIBO.
Do rozpoznania SIBO, konieczne jest nie tylko stwierdzenie przerostu bakteryjnego, ale też występowanie charakterystycznych objawów. Należą do nich wzdęcia, bóle brzucha, biegunki, uczucie przelewania się, nieprzyjemny zapach z ust, gazy. Sam przerost nie zawsze wywołuje objawy kliniczne SIBO. Pojawienie się dolegliwości związane jest najprawdopodobniej z uszkodzeniem bariery jelitowej i idącym za tym przenikaniem przez nabłonek endotoksyn, wywołujących stan zapalny. U pacjentów z SIBO obserwuje się podniesiony poziom lipopolisacharydu (LPS), czyli fragmentu ścian komórkowych bakterii, aktywującego układ immunologiczny. Wyróżniamy 4 postacie SIBO – pierwsza z nich przebiega z nadprodukcją wodoru i charakterystyczne są dla niej biegunki, druga, zaparciowa postać (IMO) charakteryzuje się nadprodukcją metanu. Jest jeszcze postać mieszana, czyli biegunkowo-zaparciowa i SIBO z nadprodukcją siarkowodoru, w którym pacjent cierpi na biegunkę i oddaje cuchnące gazy.
Czy Lactobacillusy mogą być niebezpieczne?
W opublikowanej w 2018 roku pracy Rao i wsp., na podstawie przeprowadzonych badań, postawiono tezę, że Lactobacillusy mogą wywoływać u pacjentów z SIBO gazy, wzdęcia i mgłę mózgową. Autorzy zakwalifikowali do badania pacjentów z SIBO, którzy wcześniej stosowali Lactobacillusy. Przeprowadzili interwencję, polegającą na odstawieniu Lactobacillusów i zastosowaniu u wszystkich pacjentów antybiotykoterapii. Zaprzestanie stosowania probiotyków i podanie antybiotyków spowodowało, że ustąpiły objawy związane z mgłą mózgową, jednocześnie poprawiły się objawy żołądkowo-jelitowe u 23/30 przebadanych osób (czyli u 77%).
Zastosowana metodyka badania wzbudza wątpliwości, odnośnie wniosków, które wyciągnęli autorzy. Badanie dotyczyło niewielkiej grupy – 30 osób i nie było kontrolowane placebo – wszystkim pacjentom podano antybiotyki. Objawy mogły wiec ustąpić, ponieważ antybiotyki usunęły bakterie patogenne. Lactobacillusy są najliczniejsze w normalnym zdrowym jelicie cienkim i wspierają barierę jelitową, a ich podawanie zmniejsza objawy SIBO, co wykazano w innych badaniach. Wniosek, że przyczyną odnotowanych zaburzeń i mgły mózgowej związanych z SIBO była zwiększona ilość bakterii probiotycznych był więc potencjalnie błędny.
Lactobacillusy łagodzą objawy SIBO.
Metaanaliza z 2017 roku wykazała, że probiotyki są skuteczne łagodzeniu objawów SIBO i zmniejszaniu przerostu bakterii patogennych. Najczęściej stosowanymi probiotykami, które przyniosły poprawę pacjentom z SIBO były gatunki Bifidobacterium bifidum, Lactobacillus casei, Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus plantarum i Lactobacillus rhamnosus oraz Saccharomyces boulardi i Bacillus clausi. Interwencja probiotyczna w analizowanych badaniach trwała od 7 dni do 6 miesięcy. Wykazano, że terapia probiotykami była bezpieczna, redukowała dolegliwości bólowe, poprawiała konsystencję i częstotliwość oddawania stolca oraz zmniejszała stężenia wodoru w testach oddechowych, co świadczy o spadku liczby bakterii w jelicie cienkim.
Antybiotykoterapia w SIBO.
Antybiotykoterapia jest podstawową metodą leczenia SIBO, niemniej kilkadziesiąt procent osób, mimo długotrwałego podawania antybiotyku pozostaje niewyleczonych. Podawanie probiotyku łącznie z antybiotykiem, zwiększa szansę na powodzenie terapii. Jedno z ostatnio opublikowanych badań wykazało, że pacjenci leczeni rifaksyminą wraz z probiotykami (Lactobacillus casei) uzyskali większą redukcję objawów niż pacjenci leczeni samym antybiotykiem.
Co ciekawe, rifaksymina – najskuteczniejszy i najczęściej stosowany antybiotyk w leczeniu SIBO, wywołuje zmiany w mikrobiocie prowadzące do wzrostu ilości Bifidobacterii i Lactobacillusów.
Czy stosować probiotyki w każdej postaci SIBO?
Jedna z opublikowanych publikacji wskazuje, że stosowanie probiotyków może potencjalnie zwiększać ryzyko wystąpienia SIBO z nadprodukcją metanu, czyli w postaci z dominującymi zaparciami. W IMO (metanowej postaci SIBO) należy więc rozważyć niestosowanie probiotykoterapii lub stosować ją ostrożnie. Nie można jednak w tej kwestii przedstawić zdecydowanych rekomendacji, ponieważ powinny być one oparte na dużych, randomizowanych, kontrolowanych placebo badania.
Literatura:
Achufusi TGO, Sharma A, Zamora EA, Manocha D. Small Intestinal Bacterial Overgrowth: Comprehensive Review of Diagnosis, Prevention, and Treatment Methods. Cureus. 2020 Jun 27;12(6):e8860.
Augustyn M, Grys I, Kukla M. Small intestinal bacterial overgrowth and nonalcoholic fatty liver disease. Clin Exp Hepatol. 2019 Mar;5(1):1-10.
Jessa J.: SIBO i IMO – czyli przerost bakterii i archeonów w jelicie. Food Forum, nr 2(48), 2022, 10-13
Rao SSC, Rehman A, Yu S, Andino NM. Brain fogginess, gas and bloating: a link between SIBO, probiotics and metabolic acidosis. Clin Transl Gastroenterol. 2018 Jun 19;9(6):162.
Rosania R, Giorgio F, Principi M, Amoruso A, Monno R, Di Leo A, Ierardi E. Effect of probiotic or prebiotic supplementation on antibiotic therapy in the small intestinal bacterial overgrowth: a comparative evaluation. Curr Clin Pharmacol. 2013 May;8(2):169-72.
Zhong C, Qu C, Wang B, Liang S, Zeng B. Probiotics for Preventing and Treating Small Intestinal Bacterial Overgrowth: A Meta-Analysis and Systematic Review of Current Evidence. J Clin Gastroenterol. 2017 Apr;51(4):300-311.