Ciasteczko, drożdżówka, batonik do popołudniowej kawki? Wieczorem lampka lub dwie wina by się zrelaksować po ciężkim dniu pracy? A rano nie masz energii, kilka razy przestawiasz budzik i z trudem zwlekasz się z łózka. W pracy nie możesz się skoncentrować. Zapominasz. Czasami dotyczy to błahych, a czasami nawet ważnych spraw. Brzmi znajomo? Przyczyna może być prozaiczna. Niedobór witaminy B1, którą nasz organizm zużywa do metabolizmu cukrów i alkoholu.
Pierwsza wśród witamin
Witamina B1 (tiamina) to pierwsza odkryta witamina. Jej niedobór przez całe wieki spowodował śmierć wielu milionów ludzi, którzy zapadali na chorobę zwaną beri-beri. Byli to przede wszystkim Azjaci, którzy żywili się białym ryżem. Pozbycie się osłonki z ryżu powoduje bowiem całkowite usunięcie z niego wit B1. Wydawać by się mogło, że czasy występowania skrajnych niedoborów witamin wywołujących takie choroby jak szkorbut, czy właśnie beri-beri mamy już za sobą. Tymczasem wciąż, nawet w Polsce, rozpoznaje się przypadki tej choroby. Wynika to z przede wszystkim z błędów dietetycznych. Do jednych z nich należy nadmierna popularność diet bezglutenowych, których wprowadzenie nie zawsze jest uzasadnione. Tymczasem jednym z ważniejszych źródeł witaminy B1 w diecie jest właśnie pieczywo pełnoziarniste. Inne źródła to orzechy, nasiona słonecznika, soja i warzywa strączkowe.
Beri-beri – choroba odbierająca energię i pamięć
Beri beri to z syngaleskiego „niemoc”. I takie są właśnie początkowe objawy tej choroby. Zaczyna się ona od uczucia słabości, zmęczenia, drażliwości, niepokoju, utraty apetytu i niejasnego dyskomfortu w jamie brzusznej. Przypomina nieco grypę żołądkową, tyle że po kilku dniach nie mija. Chorzy stopniowo tracą na wadze. Jeśli niedobór witaminy B1 nie zostanie uzupełniony, to z czasem dołączają kolejne objawy, takie jak np. polineuropatie – pieczenie, mrowienie, drętwienie w kończynach, a następnie porażenie i zanik mięśni (atrofia).
Dzieje się tak dlatego, że witamina B1 odgrywa istotną rolę w przemianach węglowodanów. Przy niedoborze witaminy B1, dochodzi do zaburzeń spalania glukozy, co powoduje, że gromadzi się w ustroju toksyczny kwas pirogronowy, który powoduje uszkodzenie nerwów i porażenie mięśni.
Chorzy mają problemy z pamięcią i są zdezorientowani. Od poziomu wit B1 zależy bowiem poziom acetylocholiny – a więc neuroprzekaźnika niezbędnego dla prawidłowego funkcjonowania pamięci i funkcji poznawczych. W skrajnych przypadkach chorzy umierali z powodu niewydolności serca. Autopsja wykazywała u nich degenerację włókien nerwowych i mięśnia sercowego.
Najczęstsze objawy niedoborów witaminy B1
Obecnie niedobory witaminy B1 rzadko prowadzą do śmierci, natomiast częste jest występowanie takich objawów jak osłabienie pamięci, zaburzenia koncentracji, zmęczenie oraz zaparcia. Może również pojawić się drętwienie i mrowienie w kończynach, zmiany smaku, zapalenie języka oraz przy większych niedoborach, przyspieszona akcja serca, gwałtowny i nieregularny puls, tzw. „tracenie oddechu”. Sporo osób narzeka na utratę apetytu, nudności i bóle brzucha.
Przyczyny niedoborów
Za niedobory witaminy B1 odpowiada dieta bezglutenowa, ale również za duże spożycie kawy oraz herbaty. Kolejny problem stanowi regularne picie alkoholu. Aby rozłożyć powstający z alkoholu aldehyd octowy, organizm zużywa właśnie witaminę B1. Alkoholicy cierpią bardzo często na niedobór wit B1. To właśnie niedobór tej witaminy jest przyczyną występującego u alkoholików zespołu Wenickego – Korsakova (zaburzenia pamięci – głównie problemy z zapamiętywaniem nowych informacji oraz objawy neurologiczne – problemy z chodem i niezborność ruchów).
Poziom witaminy B1 mogą obniżać także przyjmowane leki. Dotyczy to szczególnie inhibitorów pompy protonowej, środków zobojętniających kwas solny oraz preparatów antykoncepcyjnych.
Witamina B1 a cukrzyca
Obniżony poziom witaminy B1, obserwuje się również u pacjentów chorujących na cukrzycę. Jest to związane ze zwiększoną utratą witaminy B1 z moczem. Zbadano, że jej poziom był obniżony o nawet 75 %, zarówno w przypadku cukrzycy typu I, jak i II. Podawanie dużych dawek witaminy B1 (jak np. w preparacie Neurobon lub Benfogamma ) ma bardzo dobry wpływ na wyrównanie metaboliczne chorych z cukrzycą oraz zmniejszenie dolegliwości kończyn górnych i dolnych o typie pieczenia, mrowienia, zaburzeń czucia (niedoczulicy jak i nadmiernego odczuwania bólu).
Badanie poziomu witaminy B1
Czy jest sens oznaczać poziom witaminy B1 we krwi? Laboratoria najczęściej proponują oznaczenie w krwi pełnej. Jest ono niemiarodajne, ponieważ nie uwzględnia wit B1 zawartej w erytrocytach, a aż 90 % wit B1 znajduje się właśnie w krwinkach. Lepiej jest więc przyjrzeć się swojemu trybowi życia i obecności objawów wynikających z niedoborów witaminy B1. Jeśli występują można rozważyć suplementację. Jest to bezpieczne rozwiązanie, ponieważ witaminy B1 nie da się przedawkować. W przypadku dawek zawartych w suplementach nie stwierdzono toksyczności, ponieważ jej nadmiar, podobnie jak innych witamin rozpuszczalnych w wodzie, jest wydalany z moczem.
Jakie dawki witaminy B1 należy stosować przy dużych niedoborach? O tym przeczytasz tutaj.